Galata’da tarihin izinde bir gün

Galata:  Bir Ceneviz kenti, Latin dünyasının en doğu kalesi… Eskinin ticaret odağı ve en önemli liman kentlerinden birisi, yakın geçmişin hafif kirli ve karanlık gece hayatı merkezi ve günümüzde bohem yaşamların ve farklı alt kültürlerinin karşılaşma platformu…

 "TCYDV" gezginleri (Türkiye Çağdaş Yaşamı Destekleme Vakfı) ile kadim semt Galata’da geçmişin izlerini aradık; tarihsel ve kültürel keşifler yapıp geçmiş zamanlara ve yaşamlara dokunduk.

19. yüzyıla kadar eski İstanbul ve Üsküdar'ın dışında kentin üçüncü önemli bölgesi olarak yaşamını sürdüren Galata, Bizans döneminde Tophane, Azapkapı ve Galata Kulesi arasında yaklaşık 3 km uzunluğunda bir surla çevriliydi ve iç surlarla 5 bölüme ayrılmıştı. Bu surların büyük bölümü ve üzerinde yeralan 12 adet kapı ise maalesef atık yoklar. Zamana ve hoyrat istanbul yönetimlerine direnen son kapı ise yeni yapılan metro köprüsü ve bağlantıları ile iyice hırpalanmış durumda.

Gezimize tünel meydanındaki birbirinden ilginç binaları inceleyerek başladık. Dünyanın ikinci en eski metrosu olarak anılan ve 17 Ocak 1875 tarihinde açılan tünel önceleri yük ve katırları taşımak için planlanmış.Henri Gavand adında uyanık girişimci bir Fransız mühendisin fikri ile yapılan tünelin ilk ücreti 10 para imiş.

Her köşesinde ayrı bir müzik mağazası olan Galip Dede sokağında küçük keşifler yaptık ve II. Beyazıd devrine tarihlenen, şehrin en eski dergahı “Kulekapısı Mevlevihanesi” bir sonraki durağımız oldu. 1491 de yanan çerağ binlerce dervişin yolunu aydınlatmış… Dergahın dedeleri arasında önemli isimler var. “Hüs-ü Aşk” adlı divanı ile günümüze kadar birçok edebiyatçıyı etkileyen Şeyh Galip döneminde dergah altın çağını yaşamış.

Sultan III. Selim'in yaptırdığı Semahane - Galata Mevlevihanesi

Müzenin bahçesindeki kütüphane, mutfak alanı, sebil çeşmenin yanısıra “Hamuşan” (suskunlar) denilen mezarlık var. Burada şeyhler, eşleri, kudumzenler, neyzenler, divan sahibi şairler gömülü. Şeyh Galib Türbesi, Halet Said Efendi Türbesi ve Türkiye'de ilk matbaayı kuran İbrahim Müteferrika'nın mezarı ve Humbaracıyan paşa da burada.

Mevlevi Müzik Aletleri

Mevlevi Müzik Aletleri

Alt katı derviş hücreleri ve eğitim alanları olan üst katında ise oldukça şık bir semahane bulunan müze yeni restore edildi. İçeride sergilenen Türk musiki aletleri, hat / ebru / ciltleme gibi muhtelif sanatlar ve Mevlevi kültürüne ait birçok ilginç eşya ve eser sergileniyor.

Sokak arasında, gizlenmiş Kırım İngiliz Kilisesi

Sokak aralarında yürürken karşınıza aniden çıkan şaşırtıcı binalardan birisi  Kırım İngiliz Protestan Kilisesi...
Sanki bir Harry Potter filminin dekoru gibi duran taş bina Sultan Abdülmecid’in izniyle 1868’de açılmış.

Kırım Savaşı`na katılan İngiliz askerlerinin anısına inşa edilen kilise 20 yy da uzun bir süre kapalı kaldıktan sonra idealist bir rahip Ian Sherwood un kişisel çabaları ile tekrar hayata dönüyor. Kilisenin bahçesinde yaşayan bu dingin yüzlü İngiliz rahip 1991 den beri Sri Lanka’lı Afrikalı sığınmacılardan oluşan küçük bir cemaati yönetiyor.

  İngiliz Kilisesi girişi

Biz bahçeden içeri girdiğimizde kilisede heyecanlı bir hareketlilik görülüyordu; anlaşılan o ki yaklaşmakta olan Noel için hazırlıklar şimdiden başlamış…

ingiliz kilisesi altar

Sonrasında Galata sokaklarında yürüyüşe devam ettik...
ve 1980’lerin ortasında çevrilen Muhsin Bey filmi ile hepimizin tanıdığı Doğan Apartmanı'nın ilginç ve hüzünlü hikâyesini anlattık sonra katılımcılara…

Eski adı ile HELBIG Apt. - Doğan Apartmanı 1920 ler...

Günümüzde Doğan Apartmanı - birçok ünlü simânın yaşam alanı

Avrupai hayatın ilk izlerinden olan apartmanlar önce Galata’da inşa edilir. 19. Yy başında başlayan bu akım kısa sürede bir moda halini alır. Serdar-ı Ekrem sokak da kentin en eski apartmanlarından birisine adres olmuş. 1880 lerde Prusya elçiliği yapılmak üzere alınan bir arsaya görkemli bir apartman yaptırılır. Önce Belçika kökenli bir banker ailesi olan Helbig’lerin olan bu bina Daha sonra bir Alman sigorta şirketine “Victoria” devrolunur. 6 yaşam +1 hizmetli katı olan U planlı bu görkemli bina zamanla elektrik, havagazı gibi modern altyapı sistemleriyle donatılır. 1942’de şirketin apartmanı Kazım Taşkent’in sahibi olduğu Doğan Sigorta şirketine satılmasıyla, yeni dönem başlar. Taşkent ailesinin İsviçre’de gnç yaşta ölen oğulları DOĞAN’ın adını alır bina. Birçoğumuzun çocukluk günlerinden hatırlayacağı “Doğan Kardeş Dergisi” de aynı gencin anısını yaşatmak için çıkartılmıştır. 

1857'lerde Galata kulesi ve mezarlıklar Sabahtan beri ayaktayız kısa bir mola vermek için "kuledibi" en doğru yer. Kentin en görkemli / yakışıklı kulesi bize tepeden bakıyor. Yaşlı ama mağrur, eski ama hala sapasağlam ayakta. Galata Kulesi eski adı Christea Turris olarak , 1348 yılında Cenevizliler tarafından inşa edilmiş... ilk kule - eski gezginlerin anlattığına göre yarı taş yarı ahşap imiş. Birçok kez, depremler - yangınlar nedeniyle hasar görmüş. 16. Yüzyılda tersanede çalıştırılan esirlerin barınağı olarak kullanıldığını hatta bir mehteran bölüğü barındırdığını duyan gezginler şaşıryorlar.  16. Yüzyıldan sonra zindan, 18.yüzyılda yangın gözetleme kulesi olarak kullanılmış ama gözetlediği yangınlardan kendisini koruyamamış: 1794 ve 1831 yıllarında tümüyle yanmış...

Kulenin yüksekliği ise 60 m ve 12 katlı... iç çapı, zemin katında 8,95 m’ dir. Duvar kalınlığı 3,75 m. olan kulenin zemin katında dış çapı ise 16,45 metredir.
Bakar mısınız, sağlamlığının nedeni bu işte...

Manzaraya gelince, belki de gerçek İSTANBUL'u tam olarak görebileceğiniz tek yer burası...

Eski İstanbul ve Haliç Galata kulesinden...

Yemek molası, kahve molası - kuleden "Dersaadet" e bakış derken zaman akıp gitmekte...

Gezinin ikinci bölümünde, Büyük Hendek sokak boyunca 800 yıllık Galata surlarının kalıntılarını aradık ve virane vaziyette binalar arasında yaşam savaşı veren sur/kule kalıntılarını gördük.

Musevilere ait bir apartman - Yapım yılı 5614 - tevrat'a göre tabii ki ! Bir zamanlar önemli bir yahudi cemaatine sahip olan bu semtte, yaşayan birkaç sinagogu görmek ve musevi mezhepleri arasındaki farkları konuşmak, bölgenin zengin kültürel geçmişine ait izleri takip etmek heyecan vericiydi... 

1951 yılında ibadete açılan ve maalesef, yakın tarihimizde birkaç kez kanlı terör saldırılarına hedef olan Neve Şalom Sinagogu her yıl sayısız neşeli (Düğün ve Bar-Mitzva) törenine ev sahipliği yapıyor.  Aşkenaz Sinagogu  ise giderek azalan bu mezhebin toplam 3 sinagogundan tek açık kalan... 

Bölgenin heterojen / kozmopolit yaşantısına örnekler oluşturan bir dizi yapıyı görüp; bu binaların birbirinden ilginç hikayeleri eşliğinde Galata'nın dar ve dik yokuşlu sokaklarından Haliç'e doğru süzülüyoruz. 1904'de İngiliz Bahriye Hastanesi  olarak inşa edilmiş olan ve halen hastahane olarak kullanılan yapının ilginç mozaikleri herkesi şaşırtıyor. Hemen yanıbaşında duran, Şehrin fethinden sonra - tarihi yarımada dışında - yapılan ilk mescit olan ve 1453 yılında medrese ve çeşmesiyle birlikte inşa ettirilen Bereketzâde camisi ile ilgili efsanaler de şaşırtıcı...  bir sonraki köşede ise 1882 yılında Avusturyalı bir Lazarist cemaati tarafından kurulan ve Almanca konuşan Katolik çocuklar için ilkokul ve yetimhane olarak yapılan, daha sonra orta ve lise kısımları eklenen Sankt Georg Avusturya Lisesi hikayesi eşlik ediyor adımlarımıza...

İngiliz Bahriye Hastanesi

İngiliz Bahriye Hastanesi - Mozaikler

Sen Piyer / Chenier Han

Bir başka ilginç hikaye ise, Dominiken mezhebinin elinde bulunan Katolik Aziz Pietro ve Paoli Kilisesi ve çevresinde kelimelere dökülüyor. Kilisenin yamacında duran, oldukça metruk ve harabe vaziyette bir bina - dikkatli gözleri olanlar için - görkemli geçmişinden ipuçları taşıyor. Bir zamanlar çok önemli bir ticaret hanı olan Sen Piyer / Chenier Han Osmanlı Bankasının ilk binasıdır ve Fransız ihtilalinin meşhur şairi A. Chenier burada ! doğmuştur...

Ceneviz varlığının en yoğun hissedildiği yer olan, koloninin resmi yöneticisi Podesta'nın yani Ceneviz Cumhuriyeti tarafından tayin edilen yöneticinin bulunduğu ve şehir meclisinin toplandığı Podesta Sarayı ’nın sağ kalan son parçalarını inceledik.

Günün son adımları, eski adı Voyvoda caddesi olan, 18. ve 19. yy ait muhteşem mimari örnekleri sergileyen ve şimdilerde Bankalar Cadesi dediğimiz görkemli caddede atıldı. O zamanların en zengin ailelerinden birisi olan ve kent mobilyası olarak çok şık ama maalesef biraz unutulmuş olan Kamondo Merdivenleri ve Kamondo ailesinin film gibi hikayesi ise günümüzün son hikayeleri arasında yerini aldı. 

Yorucu ama oldukça keyifli geçen bir gezinin sonunda, İstanbula çok önemli eserler bırakmış olan Levanten mimar, Alexandre Vallaury'nin tasarımı olan ve şimdilerde çok şık bir kültür merkezi olarak hizmet veren Salt Galata'da hoş bir kahve molası günümüzü şenlendirdi. 

 * Fotoğrafları için Canan Dinçer'e teşekkür ederiz. 

KeyifKurdu etkinliklerinden, gezilerden, seminerlerden, ücretsiz atölye ve sunumlardan
haberdar olmak isterseniz lütfen (tıklayın) E-Bültenimize abone olun.